علم یا شبه علم

امروزه ما در دنیایی زندگی می کنیم که تکنولوژی، اینترنت، فناوری مدرن در عرصه های مختلف و … باعث شده که در قرن اخیر نگاهمان به علم و دنیای علمی بازتر شود، به طوریکه کمتر کسی از شنیدن واژه علمی برای امور متفاوت حیرت زده می شود. اما چرا با شنیدن هر خبر و یا توجیهی که واژه علمی به آن چسبیده است، دست از تعقل و انتقاد برمی داریم و سریع آن را می پذیریم؟ ادعاهایی که با کمی تفکر درمی یابیم از لحاظ عقلی و علمی غیرممکن است!

علم و شبه علم چیست؟

به مجموعه قوانینی که نتیجه مشاهده و آزمایشات دقیق و تعقل منطقی برای فهم بهتر دنیای اطراف ما می باشد علم یا به عبارتی دیگر دانش بشری گفته می شود. دانشمندان در دنیای علمی سعی می کنند تصویر شفاف و واضحی از سیر تکاملی جهان نشان دهند و در واقع جهان اطراف را به گونه ای قابل فهم و حتی قابل پیش بینی گزارش کنند. اما شبه علم تلاش می کند تمام مسایل را بدون در نظر گرفتن اصول صحیح علمی، و تنها با بکار بردن واژه علمی توصیف و توجیه کند.

تکنولوژی و فناوری در قسمتهای مختلف صنعت، درمان، رفاه عمومی و حتی صلاح های جنگی و … همگی با استفاده از قوانین علمی بدست آمده است. بمب اتمی و شیمیایی استفاده شده در جنگ ها، تلویزیون و مانیتور یا گوشی موبایل، دستگاه رادیولوژی و اسکن و … باعث شده زندگی روزمره ما با مفاهیم علمی گره بخورد. تنها چند دهه پیش اگر کسی امکان مکالمه تصویری یا تلفن همراه را توضیح می داد، یا مورد تمسخر واقع می شد و یا اصلا جدی گرفته نمی شد. اما اکنون به راحتی هر مساله ای را با یک کلمه علمی می پذیریم. بعضی از این مسایل نتیجه ای فاجعه بار خواهد داشت و باعث افزایش خرافات و باورهای اشتباه می شود.

اول ثابت کن!

 به طور مثال، در قرن اخیر، مکانیک کوانتومی در حوزه فیزیک پیشرفت بسیار زیادی داشته است و نتایج بسیار جالبی را از دنیاس میکروسکوپی و مقیاسهای زیر اتمی را توضیح می دهد. یکی از این نتایج وجود خاصیت موج_ذره ای می باشد. خاصیت موج_ذره ای نتیجه ای از آزمایش دو شکافی یانگ می باشد که نشان می دهد پرتوهای نور که از جنس موج هستند و ذرات الکترون که ماده یا ذره در نظر گرفته می شوند، هردو هم خاصیت موجی دارند و هم خاصیت ذره ای. اما با توجه به شرایط یکی از این دو ویژگی را نشان می دهند، یعنی یا ویژگی موج گونه بودن را از خود نشان می دهند یا ذره گونه بودن را. آزمایش نشان می دهد که اگر الکترون را مشاهده نکنیم، الکترون مانند نور خاصیت موجی از خود نشان می دهد اما با مشاهده آن تنها خاصیت ذره ای از خود نشان می دهد! بسیاری این رفتار را با استناد به نتیجه این آزمایش و با تکیه بر موفقیت های نظریه کوانتوم به دنیای ماکروسکوپی تعمیم می دهند و استدلال می کنند که جهان اطراف ما تنها توهمی موجی شکل است که با اثر مشاهده به شکل ماده ای با ثبات دیده می شود! درصورتی که این قانون تنها در دنیای میکروسکوپی معتبر می باشد.

اثبات شفا در دنیای کوانتوم، اثبات گذر زمان در موقعیت های متفاوت با نظریه نسبیت، ارتباط بین پدیده های آسمانی و آیات کتب مقدس، مرتبط کردن انرژی کیهانی با مفاهیم عرفانی و عقاید دینی و … همگی از جمله موضوعات شبه علمی می باشد که صرفا چون برای شنونده جالب است مطرح می شود. اما پایه و اساس علمی معتبری ندارد. در برخورد با چنین مسایلی بهتر است قبل از باور و نشر این مطالب از یک متخصص علمی کمک بگیریم تا به جهل بیشتر دامن نزنیم!

نکته مهم مقاله

و مهم ترین نکته اینکه در این مقاله سعی در رد شدن موضوعاتی مثل قانون جذب، تله پاتی، حس ششم، انرژی درمانی و … نشده است. این مسایل در حوزه علوم روانشناسی و روان شناختی و علوم ماورایی و متافیزیک تایید و تحقیق شده اند اما همه آن ها صرفا توضیح و توجیهی منطقی در دنیای فیزیک نظری ندارند.

در مقاله بعدی ویژگی های شبه علم و علم را بیشتر و بهتر بررسی می کنیم.